ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΙΔΙΟΥ & ΕΦΗΒΟΥ ΠΑΡΗ ΓΙΟΥΒΑΛΑΚΗ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
Παιδοψυχιατρική – Λογοθεραπεία – Εργοθεραπεία – Μαθησιακές Δυσκολίες- Παιδοψυχολογία
Οριοθέτηση: Πώς βάζουμε όρια στη συμπεριφορά των παιδιών
Η υγιής ψυχοκοινωνική ανάπτυξη ενός παιδιού προϋποθέτει, πέρα από την αγάπη και τη στοργή των γονέων του, τη θέσπιση κάποιων ορίων, κανόνων που ορίζουν τις θεμιτές μορφές συμπεριφοράς. Οι κανόνες αυτοί μπορεί να αφορούν θέματα που σχετίζονται με τον ύπνο, τη διατροφή, τα παιχνίδια, τις εξόδους, το ντύσιμο, τη μελέτη, τις αγορές, την τηλεόραση, τις σχέσεις με τους άλλους, την αρνητική συμπεριφορά κ.λ.π. Η συνεπής οριοθέτηση της συμπεριφοράς δημιουργεί ένα ασφαλές και υποστηρικτικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της ταυτότητας των παιδιών, καθώς τους διδάσκει την κοινωνική πραγματικότητα και τους βοηθάει να προσαρμοστούν σε γραπτούς και άγραφους κανόνες. Από τη μία πλευρά, τα όρια στο πλαίσιο της οικογένειας καλλιεργούν την ανάπτυξη σεβασμού για το συνάνθρωπο, συμβάλλουν στην εξασφάλιση προσωπικού χώρου (φυσικού και ψυχολογικού) για κάθε μέλος της οικογένειας, ενώ παράλληλα προάγουν τη μετάδοση των οικογενειακών αξιών, παραδόσεων και πεποιθήσεων. Από την άλλη, σε ατομικό επίπεδο, η οριοθέτηση της συμπεριφοράς δημιουργεί την αίσθηση του «ανήκειν» σε μία ομάδα η οποία διέπεται από κανόνες απαραίτητους για τη σωστή και εύρυθμη λειτουργία της, διδάσκει τις αρχές που διέπουν τις κοινωνικές σχέσεις, πληροφορεί το παιδί για τις δυνατότητες και τις ικανότητές του και επιπρόσθετα καλλιεργεί την ανοχή στις ματαιώσεις.
Για την οριοθέτηση δεν υπάρχει ένας και μοναδικός οδηγός. Η συμμετοχή των γονέων στην οριοθέτηση εξαρτάται από το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί. Σε κάθε στάδιο, το παιδί έχει διαφορετικές ανάγκες, με ορισμένα κύρια χαρακτηριστικά να είναι όμως κοινά. Τα σημαντικότερα συστατικά είναι η σταθερότητα και η συνέπεια σε κάθε κατάσταση που επιβάλλει την οριοθέτηση. Η επιμονή τους στις οικογενειακές αρχές, η ανάπτυξη επικοινωνίας με βάση την αναγνώριση και σωστή έκφραση των συναισθημάτων, από σχετικά μικρή ηλικία, όπως και η χρήση φυσικών και λογικών συνεπειών αντί για τιμωρία, αποτελούν διαχρονικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην ομαλή οριοθέτηση του παιδιού. Ο δημοκρατικός τρόπος διαπαιδαγώγησης οδηγεί τα παιδιά σε συναισθηματική σταθερότητα, κοινωνικότητα, δημιουργικότητα και φιλική διάθεση προς το περιβάλλον τους.
-Πώς θα επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά με το παιδί μας μαθαίνοντάς του την πειθαρχία;
- Προσαρμόζουμε την πειθαρχία στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. Για ένα παιδί πάνω από τριών ετών, η πειθαρχία πρέπει πάντα να περιλαμβάνει μια εξήγηση για τους λόγους που το οδήγησαν να ‘παρασυρθεί’ και να ενεργήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο.
- Η πειθαρχία πρέπει να ταιριάζει στο παιδί μας. Χρησιμοποιούμε όλα όσα ξέρουμε γύρω από το χαρακτήρα και τις ευαισθησίες του παιδιού μας. Ένα ευαίσθητο παιδί μπορεί να συντριβεί με κάποιο είδος τιμωρίας, η οποία μπορεί, αντίθετα, να είναι ιδανική για ένα ζωηρό, υπερκινητικό παιδί.
- Εκπέμπουμε ξεκάθαρο μήνυμα: Προσπαθούμε να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στα λόγια μας και στη γλώσσα του σώματός μας (ύφος, τόνος, βλέμμα…)
- Αρχή του «Εδώ και Τώρα»: η επικοινωνία πρέπει να είναι παρούσα και συγκεκριμένη, χωρίς αναφορές στο παρελθόν («…και την περασμένη φορά τα ίδια έκανες!»), χωρίς προβλέψεις για το μέλλον («…ποτέ δεν θα αλλάξεις!») και χωρίς γενικεύσεις (πάντα, ποτέ, όλοι, κανένας…)
- Αποφυγή των αρνητικών ρόλων: δε διατάζουμε, δεν ηθικολογούμε, δεν «τα ξέρουμε όλα», δεν παρακαλούμε, δεν αλλάζουμε θέμα, δε δωροδοκούμε.
- Αντανακλαστική Ακοή («Καθρέφτισμα»): Πριν βιαστούμε να κρίνουμε, να συμβουλέψουμε, να τιμωρήσουμε το παιδί μας, ωφελιμότερο θα ήταν να του παρέχουμε ένα είδος «καθρέφτη», στον οποίο να μπορεί να δει τον εαυτό του, να του εξηγήσουμε τις συνέπειες που μπορεί να έχει στους άλλους ανθρώπους η συμπεριφορά του και να εφαρμόσουμε μαζί του εναλλακτικούς, πιο λειτουργικούς τρόπους επικοινωνίας των επιθυμιών του.
Αν από την προσχολική ηλικία το παιδί μας μάθει να ελέγχει τη συμπεριφορά του, να δέχεται κανόνες, να εκφράζει με υγιή τρόπο τα συναισθήματα του και να γίνεται υπεύθυνο, τότε μεγαλώνοντας θα μπορέσει να αποφύγει κινδύνους, να αναπτύξει το δυναμικό του και να είναι ευτυχισμένο. Το παιδί που μεγαλώνει σε ένα σταθερό περιβάλλον, με ξεκάθαρα και σαφή όρια στη συμπεριφορά του, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να έχει καλή σχολική επίδοση, αλλά και καλές κοινωνικές δεξιότητες, να μπορεί να είναι υπεύθυνο και να επιλύει προβλήματα, να μπορεί να διεκδικεί τα δικαιώματά του και να προστατεύει τον εαυτό του, να μπορεί να ξέρει τι νιώθει και τι θέλει και να μπορεί να το εκφράσει και, πάνω από όλα, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να είναι χαρούμενο και ικανοποιημένο.