Τα ντροπαλά παιδιά είναι συνήθως παιδιά με κοινωνικές αναστολές, που διστάζουν να πάρουν πρωτοβουλίες και παρουσιάζουν περιορισμένη ενεργητικότητα σε σύγκριση με άλλα παιδιά της τάξης. Αυτά τα παιδιά είναι συνήθως λιγότερο κοινωνικά και αυτόβουλα και περισσότερο εσωστρεφή. Αυτό βέβαια δε συνεπάγεται πως το παιδί αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα στην ανάπτυξή του ή ότι είναι λιγότερο ευφυές από τα άλλα παιδάκια. Απλά είναι διαφορετικό!
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΝΕΣΤΑΛΜΕΝΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Η περιορισμένη κοινωνικότητα του παιδιού, η οποία εκδηλώνεται στο ομαδικό παιχνίδι, σε ομαδικές εργασίες, ομιλίες, στην έκθεση του παιδιού ενώπιον άλλων ατόμων: δραστηριότητες τις οποίες αποφεύγει το άτολμο παιδί.
Όταν χάνει σε ένα παιχνίδι ή δυσκολεύεται να πάρει μέρος σε μια κοινωνική αλληλεπίδραση τα παρατάει αμέσως, αποσύρεται εκφράζοντας θυμό ή απάθεια. Δύσκολα ή μετά από πολύ χρόνο θα ξαναπροσπαθήσει να λάβει μέρος σε παρόμοιες δραστηριότητες.
Κάποια άλλα χαρακτηριστικά είναι η ευαισθησία του παιδιού στην αρνητική κριτική και στις επιπλήξεις, σημάδια ανίας ή μελαγχολίας, θλιμμένο ύφος, κοκκινίζει εύκολα, δεν τολμάει να κοιτάξει τον συνομιλητή του, τρέμουν τα ποδαράκια του, τα χεράκια του, επίσης εκδηλώνει κάποιες δυσκολίες στην ομιλία, όπως το να μιλάει γρήγορα, απότομα, με τρεμάμενη φωνή, απαντάει μονολεκτικά Ναι ή Όχι, χάνει τα λόγια του και την ροή της σκέψης του.
Γενικά προτιμούν να περνάνε απαρατήρητα αυτά τα παιδιά σε μια συζήτηση χωρίς καμία συνεργασία με τους συνομιλητές τους.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ;
- Καταρχάς, η ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Κάποια παιδιά γεννιούνται με εσωστρεφή χαρακτηριστικά προσωπικότητας, ενώ άλλα με εξωστρεφή.
- Έπειτα, η αρνητική αξιολόγηση η οποία προέρχεται τόσο από το ίδιο το παιδί, όσο και από τους γονείς, δασκάλους και φίλους του παιδιού, σχετικά με το αν θα τα καταφέρει σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες. Δηλαδή όλα αυτά του προκαλούν ανασφάλεια. Π.χ. ‘Δεν είσαι ικανός ούτε το ποίημά σου να πεις’, ‘Πάλι δεν τα κατάφερες’, ‘Είσαι ανίκανος’, ‘Τόσο δύσκολο ήταν και δεν τα κατάφερες;’
- Η πίεση που ασκείται από τους γονείς φέρνει σε ακόμη πιο δύσκολη θέση το διστακτικό παιδί. Με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται περισσότερο στο να διεκδικεί αυτό που επιθυμεί και να παρουσιάζει ακόμη πιο μεγάλη δυσκολία στο να εκφράζει την άποψή του.
- Το δειλό παιδί συχνά θεωρεί πως αποτυγχάνει στις παρέες και στην επικοινωνία του γενικότερα επειδή δεν διαθέτει κάποιες ικανότητες. Κι αντί για ικανότητες πιστεύει πως έχει κάποια έμφυτα αρνητικά χαρακτηριστικά τα οποία του δημιουργούν όλες αυτές τις δυσκολίες. Όσο θεωρεί κάτι τέτοιο για τον εαυτό του, δεν κάνει κάτι για να το διορθώσει. Το δέχεται ως γεγονός, …άρα (σκέφτεται) είναι μάταιο να προσπαθώ να επιτύχω σε μια κοινωνική επαφή, αφού δεν θα έχει θετικό αποτέλεσμα. Τίποτα δεν θα αλλάξει, όπως δεν άλλαξε εδώ και τόσο καιρό.
- Αυτή η στάση του παιδιού διαιωνίζει την κατάστασή του, είναι ένας φαύλος κύκλος από τον οποίο αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ξεφύγει. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει πως είναι ανώφελο να προσπαθεί.
- Τέλος, το άγχος που βιώνει το παιδί σε μια κοινωνική επαφή μαζί με την αρνητική αντίληψη που έχει για τις δικές του κοινωνικές ικανότητες. Το άγχος που βιώνει το παιδί είναι αποτέλεσμα της ανησυχίας και του φόβου μπροστά σε μια αληθινή ή και φανταστική κοινωνική αποτυχία. Αυτό το άγχος του παιδιού καθώς και η αρνητική αντίληψη για τον εαυτό του μπορεί να είναι αποτέλεσμα προηγούμενων έντονων τραυματικών εμπειριών και απορριπτικών συμπεριφορών από γονείς ή φίλους.
ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΩ ΤΟ ΣΥΝΕΣΤΑΛΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ;
- Αποφεύγετε τη σύγκριση της επίδοσης του παιδιού με αυτή των αδελφών ή φίλων του. Δηλαδή, ακούμε πολλές φορές γονείς να λένε: ‘Δες ο Βασιλάκης τα κατάφερε καλύτερα από εσένα’, θεωρώντας πως με αυτόν τον τρόπο θα κινητοποιήσουν το εγώ του παιδιού. Λάθος! Ένα κάπως περισσότερο ευαίσθητο και ανασφαλές παιδί, τραυματίζεται με μια τέτοιου είδους συμπεριφορά. Είναι προτιμότερο να του πούμε: ‘Δεν πειράζει που δεν κατάφερες να πεις όλο το ποίημα σου. Τα κατάφερες καλύτερα από πέρσι που δεν είχες ανέβει ούτε στον πίνακα για να το πεις’. Με αυτόν τον τρόπο εντοπίζουμε έστω και τη μικρή βελτίωση κι αυτό ενισχύει το παιδί.
- Αποφεύγετε τα σχόλια και ιδιαίτερα μπροστά σε τρίτους, τα οποία κάνουν το παιδί να νιώθει ντροπή και αμηχανία. Όπως για παράδειγμα: ‘Είσαι πολύ ντροπαλός’ ή ‘Είσαι πολύ δειλός’. Τέτοια σχόλια ενισχύουν τη διαμόρφωση της αρνητικής κοινωνικής αντίληψης του παιδιού. Κι επειδή δεν θέλουμε να συμβεί κάτι τέτοιο, είναι προτιμότερο απλά να περιγράψουμε το συμβάν χωρίς να κριτικάρουμε την συμπεριφορά του παιδιού, όπως: ‘Είδα πως σηκώθηκες να πεις το ποίημα σου, είπες το μισό και μετά έφυγες από τον πίνακα και ήρθες κάτω’.Μετά από ένα τέτοιο συμβάν είναι καλό να συζητήσουμε με το παιδί γι’αυτό που έγινε και να το ενισχύσουμε λέγοντας ‘Την άλλη φορά θα τα καταφέρεις. Θα προσπαθήσουμε μαζί. Θα σε βοηθήσω.’ Κι αυτό γιατί τα παιδιά τείνουν να κατηγορούν πολύ αυστηρά τον εαυτό τους μετά από μια αποτυχία, π.χ. ‘Δεν κατάφερα να πω το ποίημά μου, άρα είμαι χαζός’. Είναι πολύ σημαντικό αυτό και πρέπει να το καταλάβουν οι γονείς και να βοηθήσουν το παιδί να διώξει αυτές τις σκέψεις με λογικά επιχειρήματα κι όχι μόνο με λόγια της παρηγοριάς.
- Αν η ντροπαλότητα του παιδιού είναι έντονη και στο σχολικό πλαίσιο, μιλήστε με τη δασκάλα και ζητήστε να ενισχύει το παιδί μπροστά στους συμμαθητές του. Μπορείτε να φτιάξετε με το παιδί μια κατασκευή ή ζωγραφιά για τη δασκάλα ή τους συμμαθητές και να την πάει το παιδί στο σχολείο. Η δασκάλα ας τη δείξει σε όλη την τάξη κι ας πει: ‘Παιδιά δείτε τι μας ετοίμασε ο Μανώλης! Τι όμορφη ζωγραφιά με ζωντανά χρώματα. Τι έξυπνη κατασκευή που μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε εδώ. Ευχαριστούμε Μανώλη!’, κι ας την κρεμάσει κάπου να τη βλέπουν όλοι.
- Οι γονείς πρέπει οπωσδήποτε να επιβραβεύουν τα θετικά επιτεύγματα του παιδιού, αλλά και τα μικρά δείγματα κοινωνικότητας.
- Πολύ σημαντικό είναι να μην επιτρέπουν στο φυσιολογικό για την κατάσταση άγχος τους, να εκφραστεί με ένταση και νεύρα προς το παιδί, αποδοκιμάζοντας ή φωνάζοντας το.
- Κάτι πολύ εποικοδομητικό αλλά και διασκεδαστικό που μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν το παιδί είναι να παίξουν μαζί του ένα παιχνίδι ρόλων, όπου θα κάνουν πρακτική εξάσκηση του πώς μιλάμε μπροστά σε ένα κοινό, πώς συμμετέχουμε σε μια συζήτηση, πώς παίρνουμε πρωτοβουλίες για να πούμε κάτι ή να ζητήσουμε κάτι που επιθυμούμε ή ακόμα να αρνηθούμε κάτι που μας δυσαρεστεί.
- Φροντίστε στον ελεύθερο χρόνο του να ασχολείται με διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες, οι οποίες θα το βοηθήσουν να ξεπεράσει τους κοινωνικούς φόβους του. Οτιδήποτε έχει να κάνει με ομαδικές δραστηριότητες.
- Δώστε του χρόνο! Τα παιδιά αυτά έχουν το δικό τους ρυθμό.